Derogatie
De betekenis van derogatie betekent een uitzondering op of afwijking van de normale regels of voorschriften. In de landbouwsector wordt de term derogatie vaak gebruikt in de context van mestwetgeving. Derogatie voor mest verwijst naar een uitzondering op de normale regels met betrekking tot de maximale hoeveelheid stikstof die op landbouwgrond mag worden uitgereden. Het is vaak onderhevig aan strenge controles en voorwaarden om ervoor te zorgen dat het milieu niet wordt geschaad.
De afbouw van mestderogatie in Nederland
In een aantal landen, waaronder Nederland, is een uitzondering gemaakt op de stikstofregeling. Deze uitzondering is ten einde gekomen in 2022. Vanaf 2023 moet er worden afgebouwd worden met het uitrijden van dierlijke mest op landbouwgrond. Vanaf 2026 is er geen derogatie meer voor Nederland en mag er nog slechts 170 kg stikstof uit dierlijke mest per hectare worden uitgereden.
Wat zijn de gevolgen van de afbouw van derogatie?
De afbouw van derogatie heeft verschillende gevolgen voor de Nederlandse landbouw. Denk hierbij aan extra mestafzetkosten, mogelijk meer gebruik van kunstmest, verschuiving van het uitrijmoment van dierlijke mest, mogelijke omzetting van grasland naar bouwland en langetermijneffecten op bodemkwaliteit en vruchtbaarheid.
Meer nieuws over de derogatie
Landbouwpartijen komen met crisisplan mestaanpak
Wikimest: alles over mest, bemesten en mestverwaarding
Het overschot aan mest groeit weer
Derogatie is een aflopende zaak en stopt per 2026 helemaal
Wat houdt de mestwetgeving in Nederland in?
In Nederland verwijst het naar een specifieke regeling die boeren toestaat om meer dierlijk mest op hun land uit te rijden dan de normale limieten die zijn vastgesteld in de Nederlandse mestwetgeving. Deze regeling wordt toegepast onder de Europese Nitratenrichtlijn, die streeft naar het minimaliseren van de milieuvervuiling door nitraten uit agrarische bronnen, met name uit mest, om de kwaliteit van water te beschermen. De limieten die zijn opgesteld om te voorkomen van overbemesting en het beschermen van het milieu, met name de waterkwaliteit.
Hier zijn enkele van de belangrijkste aspecten van de mestwetgeving in Nederland:
- Gebruiksnormen: Deze normen geven de maximale hoeveelheid stikstof en fosfaat aan die per hectare landbouwgrond mag worden uitgereden in een bepaald kalenderjaar. Deze normen variëren afhankelijk van het type gewas, de bodemgesteldheid en andere factoren.
- Nitraatrichtlijn: Nederland moet voldoen aan de Europese Nitraatrichtlijn, die de waterkwaliteit beschermt tegen verontreiniging door nitraten uit landbouwbronnen, zoals mest. Dit omvat onder andere het vaststellen van maximale concentraties nitraat in grond- en oppervlaktewater.
- Meststoffenwet: De Nederlandse Meststoffenwet regelt het gebruik van meststoffen, waaronder dierlijke mest. Deze wet stelt regels vast met betrekking tot opslag, transport en gebruik van mest, en bevat ook bepalingen over bemestingsnormen en -voorschriften.
- Mineralenconcentraat: Dit is een product dat wordt verkregen door het scheiden van mest, waarbij de fosfaat wordt geconcentreerd. Het gebruik van mineralenconcentraat kan helpen om de fosfaatuitstoot te verminderen en is onder bepaalde voorwaarden toegestaan in de mestwetgeving.
Het is belangrijk op te merken dat de mestwetgeving voortdurend wordt herzien en bijgewerkt om te voldoen aan veranderende milieunormen en -vereisten, evenals om de belangen van de landbouwsector en de bescherming van het milieu in evenwicht te brengen.
Wat zijn de voorwaarden voor mest derogatie?
De derogatie in Nederland houdt in dat boeren onder bepaalde voorwaarde meer stikstof uit dierlijk mest mogen gebruiken dan de reguliere limieten. Deze voorwaarden omvatten onder andere:
- Goede agrarische praktijken (GAP): Dit omvat een breed scala aan praktijken die boeren moeten volgen om de negatieve impact van landbouwactiviteiten op het milieu te minimaliseren. Enkele voorbeelden zijn het verminderen van bodemerosie, het behoud van biodiversiteit, het gebruik van pesticiden, meststoffen en het behoud van de kwaliteit van water. Voor derogatie wordt er specifiek gericht op het minimaliseren van de uitspoeling van nitraten naar het grondwater. Dit kan namelijk leiden tot verontreiniging.
- Specifieke bemestingsnormen- en voorschriften: Dit houdt in dat boeren moeten voldoen aan vastgestelde normen voor de hoeveelheid mest die ze op hun land mogen uitrijden. Deze normen zijn gebaseerd op de behoeften van gewassen, de bodemgesteldheid en andere factoren die van invloed zijn op de efficiëntie van mestgebruik. Het naleven is belangrijk om overbemesting te verminderen.
- Beperkingen op bepaalde typen land: kwetsbare gebieden waar het risico op verontreiniging groter is worden geïdentificeerd. Op deze gebieden zijn er strengere regels van toepassing op het uitrijden van mest. Dit zijn bijvoorbeeld gebieden waar water wordt gewonnen, natuurgebieden en gebieden die gevoelig zijn voor verzuring.
- Periodieke controles en rapportages: Om ervoor te zorgen dat de wetgeving wordt gevolgd worden er periodieke controles uitgevoerd door verschillende autoriteiten. Boeren moeten ook rapporteren over hun mestgebruik en het naleven van de regels.
Hoe werkt de afschaffing van derogatie?
De afschaffing van de derogatie in de landbouw heeft betrekking op de uitzonderingspositie die Nederlandse boeren hadden om meer stikstof uit dierlijke mest op hun land uit te rijden dan de Europese norm van 170 kg per hectare. Tot en met 2025 mogen Nederlandse boeren nog gebruikmaken van deze uitzondering, maar vanaf 2026 is dit niet meer mogelijk. Deze wijziging is een gevolg van beslissingen van de Europese Commissie en heeft aanzienlijke gevolgen voor de Nederlandse landbouwsector.
De Europese Commissie en de Nederlandse overheid hebben een afbouwpad vastgesteld, waarbij de toegestane hoeveelheid stikstof uit dierlijke mest geleidelijk wordt verminderd tot de standaardlimiet van 170 kg per hectare in 2026. Dit betekent dat boeren hun bedrijfsvoering moeten aanpassen, bijvoorbeeld door het verminderen van de veestapel of door andere manieren te vinden om met mest om te gaan, zoals mestverwerking of export.
Om de impact op de sector te verminderen, heeft de Nederlandse overheid een financiële tegemoetkomingsregeling aangekondigd. Er is 130 miljoen euro beschikbaar gesteld voor melkveehouders die geraakt worden door het einde van de derogatie. Deze regeling is bedoeld om boeren te helpen bij het maken van aanpassingen in hun bedrijfsvoering en om het behoud van grasland te stimuleren. Grasland is belangrijk voor de opname van stikstof en het voorkomen van uitspoeling naar het grond- en oppervlaktewater.
De afschaffing van derogatie heeft ook gevolgen voor de mestmarkt, de bodemvruchtbaarheid en de kwaliteit van ruwvoer. Het kan leiden tot hogere kosten voor mestafzet en een toename in het gebruik van kunstmest. Boeren zullen strategische keuzes moeten maken om hun bedrijven aan te passen aan deze nieuwe realiteit, met een focus op duurzaamheid en efficiëntie.
Voor meer gedetailleerde informatie over de derogatie en de gevolgen ervan voor de landbouw en natuur in Nederland, kunnen boeren terecht bij de Rijksoverheid, ABAB, en WUR voor advies en ondersteuning.
Zijn er ook andere EU-lidstaten met derogatie?
Nederland is niet het enige land binnen de Europese Unie waar derogatie van toepassing is. Landen met een gematigd klimaat met veel regen en een relatief natte bodem leidt tot een hogere opbrengst van het grasland en een groter verlies van stikstof naar de lucht. Daardoor is deze uitzondering mogelijk in een aantal EU-lidstaten. Deze uitzondering geldt ook voor Ierland, Italië, Denemarken, België (enkel Vlaanderen) en het Verenigd Koninkrijk (twee beschikkingen, één voor Noord-Ierland en één voor Engeland, Schotland en Wales).
Meer weten over derogatie?
Wil je meer weten over derogatie of de toepassing hiervan? Bekijk bij het laatste nieuws de artikelen over derogatie.
Heeft u aanvullende vragen? Of heeft u een verhaal wat u graag onder de aandacht wilt brengen over dit onderwerp? Neem dan vooral contact met onze redactie op.
