Fertigatie is een potentieel antwoord op verschillende uitdagingen in de akkerbouw. Het toedienen van vloeibare meststoffen via druppelirrigatie zorgt voor efficiëntere inzet van meststoffen en water én het toediening van de juiste mineralen op het juiste moment. Meerjarige proeven van groeispecialist Van Iperen tonen de meerwaarde aan in verschillende teelten, op verschillende grondsoorten en onder verschillende weersomstandigheden. Ook een relatief ‘inefficiënt’ gewas als de ui geeft dankzij fertigatie een grote plus als het gaat om de verhouding van optimale groei, kwaliteit en opbrengst. “Uiteindelijk zorgt een optimale benutting voor een optimale ontwikkeling van het gewas, waardoor dat ook weerbaarder wordt. Fertigatie kan daarmee een sleutel zijn richting een toekomstbestendige uienteelt.”
De interesse in druppelirrigatie groeit. Op veel plekken is de beschikbaarheid van voldoende zoet water op zichzelf al een uitdaging. Met het druppelen van water kun je er voor zorgen dat op het juiste moment de gewenste hoeveelheid op de juiste plek terecht komt. Fertigatie is een volgende stap. Hierbij voeg je ook de juiste vloeibare meststoffen toe. De voedingstoffen zijn dan alvast opgelost en hierdoor beter opneembaar door de wortels van het gewas. Dankzij fertigatietechnieken is het mogelijk om dit ook op de juiste plek op het juiste moment in de groeifase van het gewas te doen. Althans, dat is de theorie. Bij groeispecialist Van Iperen merken ze dat er veel vragen komen van geïnteresseerden, maar ook van gebruikers die in het proces tegen verschillende zaken aanlopen.
De afgelopen jaren zijn er veel proeven gedaan, wat helpt om in het hele proces mee te denken. “Het advies gaat daarbij verder dan alleen meststoffen geven. Het gaat over het leggen van de slangen tot het opbergen ervan. Van het instellen van de fertigatie unit tot het toepassen van de digitale rekentool Mijn Fertigatie”, legt productmanager meststoffen Johan Aarnoudse van Van Iperen uit. De groeispecialist kent de leveranciers van zowel de materialen als de meststoffen en verbindt ook klanten onderling die met fertigatie bezig zijn, om ervaringen uit te wisselen. Voor hem staat als een paal boven water, dat telers moeten nadenken over fertigatie. “Want ook in natte jaren laat fertigatie een plus zien.”
Optimaal resultaat
Van Iperen adviseert niet alleen telers op de vollegrond. Ook in de tuinbouw staat de groeispecialist naast de ondernemer om die te adviseren richting een optimaal resultaat. In die sector is jaren geleden al de stap van enkelvoudige grondteelt naar de teelt op substraten gemaakt. “Zodoende is daar ook al veel ervaring met concepten waarbij water en meststoffen gedoseerd bij de plant worden gebracht”, vertelt Aarnoudse. Die kennis neemt Van Iperen mee richting het advies voor akkerbouwers. “We hebben nu meerdere jaren te maken gehad met droge omstandigheden, waarbij we zagen dat vooral in uien de opbrengsten onder druk staan. In 2018 deden we de eerste proeven om te kijken of we de gewassen door middel van driptape aan de groei konden houden. We wisten namelijk dat het toevoegen en doseren van vloeibare meststoffen aan druppelirrigatie mogelijk was.”
Eerste proeven in tulpen
De eerste proeven door Van Iperen werden in tulpen gedaan. Daarna kwam er een teler uit Goeree-Overflakkee, met een locatie in Senegal, die daar al enige ervaring mee opgedaan had. “We hebben het toen verder uitgerold in uien en aardappelen. In dat jaar hadden we een week met extreem hoge temperaturen. Zelfs op de dag dat we door de grens van veertig graden gingen, gaf het gewas geen krimp.”
De akkerbouwer bij wie de proeven waren aangelegd, stopte vanwege uiteenlopende redenen. De driptape is toen op tien centimeter diepte gelegd, waarna er overheen is gezaaid. Aan het einde van de teelt werd het gewas en daarna de tape gerooid. “Dit met de bedoeling om na de hectiek van het oogsten de dripslangen te verwijderen.. Het kostte toen erg veel tijd om de slangen van het land te krijgen omdat ze door de oogst en transportmachines vast waren gereden. Hierbij bleek dus niet zozeer het resultaat van de fertigatie de oorzaak dat de teler ermee stopte, want de kwaliteit van de uien was beter dan gemiddeld, maar het ging om de benodigde arbeid.”
Klinkende cijfers
Proeven die Van Iperen in 2020 op proefboerderij Rusthoeve in Colijnsplaat deed, lieten een behoorlijke meeropbrengst zien. “Er was ook enorm veel belangstelling op de Uiendag, omdat we drie seizoenen achter elkaar werden geconfronteerd met droogte”, blikt Aarnoudse terug. De cijfers uit de proeven spreken boekdelen. “We hadden hier een referentieobject, een object met gewone beregening en klassieke bemesting, een object met alleen druppelirrigatie met klassieke bemesting en één met fertigatie. Ten opzichte van druppelirrigatie liet de proef met fertigatie 11 ton meeropbrengst zien, 25 ton meer dan met beregenen en bijna het dubbele van het ‘droge’ perceel.” Klinkende cijfers. “Voor ons was het jammer dat alles bij de Uiendag in één keer in het openbaar lag, want je zag vervolgens dat allerlei partijen met fertigatie aan de slag gingen”, lacht Aarnoudse. “Begrijpelijk ook met dergelijke resultaten.”
2021 was in tegenstelling van de jaren daarvoor een relatief nat jaar. Toch lukte het door de betere bemesting om tien tot veertien ton meer opbrengst te halen. “Met fertigatie optimaliseer je benutting en verklein je het risico op uitspoeling van meststoffen”, is de conclusie van Aarnoudse. Met de droogte in 2022 waren de resultaten weer klinkend. Inmiddels wordt fertigatie steeds meer in de praktijk opgepakt. “Ik denk dat we het afgelopen jaar vijfhonderd hectare in de slang hebben liggen.”
Focus op andere teeltsystemen
Op dit moment ligt voor Van Iperen de focus op proeven met andere teeltsystemen. Verhoogde bedden en ruggenteelt moeten zorgen voor weerbare planten. Bijvoorbeeld als het gaat om uienteelt op kleigronden, waarbij verhoogde bedden of ruggen zorgen voor een betere structuur. Dit bevordert de wortelontwikkeling van het gewas en daarmee ook de optimale benutting van water en meststoffen. “Vorig seizoen is een teler in Zeeuws-Vlaanderen hier mee aan de slag gegaan. Hij is uien op ruggen gaan telen en heeft hiervoor de rijenfrees aangepast. Water haalt hij uit diepdrains en de vloeibare meststoffen past hij door middel van fertigatie toe. Netto heeft hij gemiddeld 77 ton per hectare aan uien afgeleverd.”
Praktijkproeven
Wat Aarnoudse betreft laten de praktijkproeven zien, dat er over de meerwaarde van fertigatie vanuit het perspectief van meeropbrengst, niet hoeft te worden gediscussieerd. Het invullen van arbeidsplaatje blijft nog wel een uitdaging. “Want het vraagt wel veel arbeid, juist in de drukke periodes in het voor- en najaar.” Een loonwerker zou daarbij uitkomst kunnen bieden. “Voor hen is het wel belangrijk om zoveel mogelijk klanten met hetzelfde zaai- en teeltsysteem aan de slag te laten gaan, zodat hierop geïnvesteerd kan worden. ” Voor het verwijderen wordt nu gebruik gemaakt van hydraulische oprolsystemen. Het oprooien is ook mogelijk, waarbij de druppelslangen los op het zwad komt te liggen en vervolgens vanaf het kopeind wordt opgerold. “Telers worden steeds slimmer en naar mate het areaal groeit, komen er ook nieuwe vindingen, die het werk makkelijker maken.”
Optimale zaaidiepte en -afstand
Ook over de optimale diepte en de afstand tot de zaairij wordt steeds meer kennis vergaard. “Over het algemeen is het advies om de afstand niet groter dan vijftien centimeter te laten zijn, liever nog tien centimeter. Heb je een bed van anderhalve meter dan hebben we het over vier rijen waar een druppelslang tussen komt te liggen. Bbij voorkeur gezaaid met breedzaaikouter of dubbele rij, waarbij de zaaielementen zo dicht mogelijk naar elkaar toe worden gebracht. Zo nauw luistert dat.” Met het oog op het risico op uitzakking en verstopping bij het toepassen van meststoffen adviseert Van Iperen de zuivere, hooggeconcentreerde kant en klare meststofoplossingen uit het Powerdrip assortiment.
Als het gaat om rassenkeuze zit de meeste opbrengstpotentie in laatafrijpende rassen. “Het risico is daarbij de late oogst. Op een praktijkperceel met het ras Hybound (van De Groot en Slot, red.) blijkt wel dat we dankzij fertigeren een eerdere afrijping zagen, ondanks de late zaai. Hierdoor haalden we zelfs een later afrijpend ras in dat een kleine drie weken vroeger gezaaid is. We moeten voorzichtig zijn om hier te harde conclusies uit te trekken, maar het zijn factoren die een individuele teler mee kan nemen in zijn overwegingen.”
Opname rond de 90 procent
Ondanks de theorie dat de ui inefficiënt met zijn voedingsstoffen omgaat (doorgaans een opname van 57 procent op basis van traditionele bemestingsmethoden), blijkt dat als je met fertigatie de meststoffen in de juiste hoeveelheid, op het juiste moment en op de juiste plek toedient, de opname rond de negentig procent ligt. “Als teler ben je veel beter instaat om de behoeften van de plant te volgen. Hiervoor heeft Van Iperen een digitaal adviesprogramma ontwikkeld met de naam Mijn Fertigatie. Hierin wordt het bemestingsadvies omgezet in een recept voor fertigatie.” Met Powerdrip heeft Van Iperen inmiddels ook een eigen lijn met specifieke fertigatiemeststoffen beschikbaar.
‘Klimaatadaptief’
De combinatie met verhoogde bedden en ruggen moet er voor zorgen dat de ui ‘klimaatadaptief’ kan worden geteeld. “En dat is topsport”, weet Aarnoudse. Die benadrukt dat de schaal van een bedrijf in het plaatje in principe niet uitmaakt. “Want ook kleine telers kunnen toptelers zijn en een plusje verdienen in een optimaal systeem. Het is gewoon zaak om alle schakels in de teelt met één van onze fertigatiespecialisten door te nemen” Bijvangst in de zoektocht naar oplossingen voor het telen van uien in tijden van droogte en daarmee meer te kunnen anticiperen op klimaatverandering is het milieuaspect. “Dit was niet ons primaire doel, maar is wel een belangrijk neveneffect.”
Van Iperen gaat nu ook de pijlen richten op andere teelten, bijvoorbeeld de toepassing van fertigatie bij een hoogsalderend gewas als pootgoed. “Omdat we denken dat een investering daardoor sneller terug te verdienen is. In uien zien we al een sterk effect, waarbij het gebeurt dat de hele investering in een seizoen al terugverdiend is. Er zijn het afgelopen jaar fertigatieuien afgeleverd voor zestig cent per 1 kilo met een gemiddelde opbrengst van zeventig ton per hectare. En dan overdrijf ik niet”, stelt Aarnoudse. “We staan aan het begin en er valt nog veel te leren. Goed water geven is een kunst. In de tuinbouw is de stelling ‘De tuinder die het beste water kan geven, is kampioen’. Voeg daar maar bemesten aan toe.”
Fertigatieproces in beeld
Het gehele proces is dit jaar door Van Iperen vastgelegd in verschillende video’s. Hieronder is één van deze video’s te zien. De rest ook bekijken? Klik dan hier!
Save the date: Fertigatiebeurs op 30 november
Van Iperen organiseert op donderdag 30 november van 10.00 tot 17.00 uur een speciale Fertigatiebeurs op de locatie aan de Energiebaan 15 in Oude Tonge. Op de beurs zullen verschillende techniekleveranciers hun nieuwste apparatuur en producten tentoonstellen. Er is een scala aan onder andere machines, druppelslangen en fertigatiecomputers te ontdekken. Bovendien is er de hele dag gelegenheid om in gesprek te gaan met de leveranciers en de fertigatiespecialisten van Van Iperen, ook zullen er verschillende presentaties gehouden worden. Graag van te voren aanmelden via deze link.
Dit is een artikel uit de Akkerbouwkrant. Wil je deze thuis ontvangen? Klik hier.
Tekst: Martin de Vries
Beeld: Van Iperen bv